بررسی فرایند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر رویکرد کارآفرینی اجتماعی؛ مطالعه موردی ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهرداری تهران در سال 1391

زنان سرپرست خانوار فقیر یکی از گروه های آسیب‏پذیر جامعه هستند که با توجه به رشد فزاینده آمار آنها در سال‏های اخیر، چگونگی رسیدگی به مسائل مختلف مبتلا به زندگی ایشان تبدیل به چالشی مهم در ایران شده‏است. در بین تجربه‏های متعددی که در این راستا صورت گرفته است، توجه به کارآفرینی به طور عام و کارآفرینی اجتماعی به طور خاص در جال افزایش است. این پژوهش از یک سو پیرامون بررسی یکی از این تجارب و با هدف تبیین شرایط لازم برای موفقیت چنین تجاربی انجام شده‏است و از سوی دیگر تلاش داشته است تا عوامل موثر بر توانمندی زنان سرپرست خانوار در راستای تأمین معیشت و مدیریت امور خود و افراد تحت تکفل شان را روشن سازد. روش انجام بخش نخست پژوهش کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای بوده‏است. داده‏های مورد نیاز در این بخش نیز عمدتا از طریق بحث‏های گروهی متمرکز و مصاحبه‏های انفرادی نیمه ساختار یافته با نیروهای ذی نفع در سازمان شامل مدیران، کارشناسان و کارآفرینان گردآوری شده‏است. پس از پیمودن مراحل سه گانه کدگذاری مطابق الگوی پیشنهادی اشتروس و کوربین (1998)، پدیده مرکزی تحقیق تحت عنوان "توانمندسازی مبتنی بر کارآفرینی اجتماعی به مثابه یک رویکرد سازمانی" شناسایی و مدل پارادایمی‏متناظر با آن تدوین شد. نتایج نشان می‏دهد مدیریت تحول خواه، نیروی انسانی توانمند، ساختار سازمانی انعطاف پذیر، حاکمیت اخلاق حرفه ای و روحیه کارآفرینی مهم ترین شرایط علی موثر بر پدیده مذکور هستند. همچنین سه پیامد اصلی رخداد پدیده مورد اشاره توانمندسازی مقتصدانه، توانمندسازی باثبات و توانمندسازی متقابل بوده‏است. بخش دوم این پژوهش مبتنی بر پیمایشی در جامعه هدفی متشکل از 824 زن شاغل در مراکز کارآفرینی و مهارت آموزی کوثر وابسته به شهرداری تهران بوده است. داده‏های حاصل با روش‏های آماری چند متغیره همچون تحلیل همبستگی، تحلیل عاملی، تحلیل خوشه و تحلیل تشخیصی تجزیه و تحلیل شده‏اند. یافته‏های تحقیق بیانگر تأثیرگذاری قوی قابلیت های اقتصادی به ویژه درآمد زایی مبتنی بر اشتغال ماهرانه بر متغیر وابسته تحقیق (توانمندی برای سرپرستی خانوار) بوده‏است. همچنین قابلیت های روانی به ویژه شاخص هایی همچون عزت نفس، اعتماد به نفس، توانایی تصمیم گیری، در کنار سلامت روانی از دیگر عوامل موثر بر توانمندی افراد مورد مطالعه بوده است. علاوه بر این قابلیت های اجتماعی افراد اعم از موارد ناظر بر اعتماد اجتماعی، عضویت گروهی و مشارکت اجتماعی و همچنین الگوی روابط اجتماعی ایشان نیز بر توانمندی آنها اثرگذار بوده است. در بین متغیرهای زمینه‏ای سن اثر منفی و مدت سرپرستی اثر مثبت بر متغیر وابسته داشته است. همچنین در مجموع زنان مطلقه نسبت به سایر زنان از سطح توانمندی بالاتری برخوردار بوده‏اند.